|
|
|
|
|
Notícies :: @rtivisme : amèrica llatina |
|
Lembrando ó poeta do pobo Manuel Maria
|
|
|
per Terra Cha |
28 nov 2004
|
|
|
Manuel MarÃa
(1929 - 2004)
BIOGRAFÃ?A
Manuel MarÃa Fernández Teixeiro naceu en Outeiro de Rei o 6 de outubro de 1929. En 1942 trasladouse a Lugo para estudiar o bacharelato e aquà comezou a súa precoz carreira literaria participando, á idade de 20 anos, no ciclo de conferencias "Jóvenes valores lucenses". Esta primeira conferencia serviulle para entrar en contacto cos integrantes da tertulia do café Méndez Nüñez (Pimentel, Fole, Rof Codina...) que o poñerán en contacto coa realidade galega, tanto interior como do exilio. Nesta primeira etapa da súa vida, publica o primeiro poemario dun poeta da nova xeración, Muiñeiro de brétemas (1950), co que se inaugura a denominada "Escola da Tebra".
En 1958 instálase en Monforte como Procurador dos Tribunais e ao ano seguinte casa con Saleta Goi. Nos axitados anos sesenta e setenta, Manuel MarÃa participa na reorganización polÃtica, na clandestinidade, dos partidos nacionalistas, e atende os chamamentos e peticións que lle chegan de todas as organizacións que, ao longo e ancho do paÃs, andan a traballar pola recuperación cultural: desde impartir conferencias ou recitar poemas a presentar á Nova Canción Galega. A súa obra literaria diversifÃcase e multiplÃcase de acordo cos novos tempos: ensaio, narrativa, teatro... sen abandonar o cultivo da poesÃa. Do existencialismo e o seu pesimismo radical evolúe cara á unha poesÃa que rompe, tanto no formal como na temática, con esta liña subxectiva para se comprometer co ser humano, coa súa xente, coa súa realidade social, en definitiva, co seu pobo. A súas actividades polÃticas culminaron coa súa elección como concelleiro en 1979. Son anos duros, e a súa participación nas campañas en defensa da lingua foi moi activa. En 1985 abandonou a militancia polÃtica para se dedicar por completo á actividade literaria e cultural e, desde a súa xubilación, reside na cidade da Coruña. A súa xenerosa entrega foi recoñecida en 1995, na Homenaxe organizada pola Asociación Socio-Pedagóxica Galega na Coruña.
Non é doado resumir en poucas liñas a obra deste insigne poeta, referencia imprescindÃbel no panorama literario da segunda metade do século XX, pola amplitude dos seus rexistros, das súas propostas e da súa temática: intimismo, paisaxismo, socialrealismo crÃtico ou satÃrico, preocupación relixiosa, reivindicación lingüÃstica... e, como fÃo conductor de todo este mundo poético, a construción da patria.
Manuel MarÃa faleceu na Coruña o 8 de Setembro de 2004.
OBRA POÉTICA:
• A lúa vai encoberta
• A luz ressuscitada
• A Primavera de Venus
• A Terra Chá: PoesÃa e Paisaxe
• A tribo ten catro rÃos
• Abril de lume e ferro
• Advento
• Aldraxe contra a xistra
• AntoloxÃa consultada da poesÃa galega 1976-2000
• AntoloxÃa poética (1993)
• AntoloxÃa poética (1997)
• As lúcidas lúas de outono
• As ribeiras son escuras
• As rúas do vento ceibe
• Auto da costureira
• Auto do Castromil ou a revolución dos baúles
• Auto do Maio esmaiolado
• Auto do mariñeiro
• Auto do taberneiro
• Aventuras e desventuras dunha espiña de toxo chamada Berenguela
• Barriga verde
• Brétemas do muiñeiro e poema da neboa aferrollada
• Camiños de luz e sombra
• Cancioneiro de Monforte de Lemos
• Canciós de lusco ó fusco
• Cando o mar foi polo rÃo
• Cantigas e cantos de Pantón
• Cantigueiro de Orcellón
• Cantos rodados pra alleados e colonizados
• Cataventos de neutrós domesticados
• Compendio de orballos e incertezas
• ConstruÃr a paz
• Contos en cuarto crecente
• Documentos personaes
• Edipo
• ElexÃas á miña vida pequeniña
• Entre a arxila e a luz
• Farsa de Bululú
• Hinos pra celebrar ao século futuro
• Historias de empardecer
• Homenaxe ao regato do Cepelo
• II Festival da PoesÃa do Condado
• III Festival da PoesÃa no Condado
• Informe pra axudar a alcender unha cerilla
• IV Festival da PoesÃa no Condado
• IX Festival da Poesia no Condado. Escolma Poética
• Krikoi, Fanoi e Don Lobonis
• Laio e cramor pola Bretaña
• Libro de cantigas
• Libro de pregos
• Mar Maior
• MiniEscolma
• Morrendo a cada intre
• Muiñeiro de brétemas
• Negra sombra : Intervención poética contra a marea negra
• Notas encol da poesÃa de FermÃn Bouza-Brei
• Noticia da poesÃa galega de posguerra
• Noticia da vida e poesÃa de Xosé Crecente Vega
• Novena a Santa Isabel, por un devoto de Outeiro de Rei
• Novo do trinque
• O bigote de MimÃ
• O camiño é unha nostalxia
• O libro das baladas
• O Miño canle de luz e néboa
• O xornaleiro e sete testimuñas máis
• Obra poética completa I (1950-1979)
• Obra poética completa II (1981-2000)
• Odes dum tempo de paz e de alegria
• Oráculos para cavalinhos-do-demo
• Os ontes do silencio
• Os soños na gaiola
• Panxoliñas
• Poemas a Compostela
• Poemas da ausencia
• Poemas da labarada estremecida
• 99 poemas de Manuel MarÃa
• Poemas e contos da muralla
• Poemas ó Outono
• Poemas para dicirlle a dúas Lagoas
• Poemas pra construÃr unha Patria
• Poetas e Narradores nas súas voces (Vol. I)
• Proba documental
• Remol
• Ritual pra unha tribu capital de concello
• Saturno
• Seis pétalos de rosa en xeito de retrato
• Sonetos á Casa de Hortas
• Sonetos ao Val de Quiroga
• Terra Cha
• Unha sombra vai polo camiño; Como desapareceu a Atlántida e apareceron os lagartos
• Unha vez foi o trebón
• Val de Lemos. Colección de PoesÃa Galega
• Versos do lume e o vaga-lume
• Versos frolecidos en louvanza de Foz
• Versos pra cantar en feiras e romaxes
• Versos pra un paÃs de minifundios
• VI Festival da PoesÃa no Condado
• Viaxes e vagancias de M. P.
• VII Festival da Poesia no Condado
• VIII Festival da Poesia no Condado. Escolma Poética
• X Festival da Poesia no Condado. Escolma Poética
• XI Festival da Poesia no Condado
• XIII Festival da Poesia no Condado
VIEIROS // GALEGO.ORG
MANUEL MARÃ?A SENTA NA ACADEMIA
16/02/2003
A Real Academia Galega continúa o traballo sinalado polos seus dous últimos presidentes: encher as cadeiras que quedaban baleiras. Desta vez foi o prolÃfico poeta Manuel MarÃa, quen leu o seu discurso de ingreso nunha sesión extraordinaria na Casa da Cultura de Vilalba.
O chairego Manuel MarÃa, de 72 anos, accedeu á RAG para ocupar a cadeira que deixara baleira Marino Dónega. A Terra Chá e a súa paisaxe foron, precisamente, o eixo do seu discurso de entrada. aÃnda que non faltaron nin nel nin na resposta de Xosé LuÃs Méndez FerrÃn alusións á guerra e ao movemento de Nunca Máis.
Manuel MarÃa é o poeta galego vivo máis importante, e probablemente tamén o máis prolÃfico. A súa voz, nacida na loita contra a dictadura, publicou o seu 'Muiñeiro de Brétemas' en 1950, inaugurando a liña escura e intimista do que se deu en chamar a Escola da Tebra. Despois de virar cara á poesÃa social dos sesenta e setenta, regresou finalmente, nos últimos anos do século XX a unha poesÃa máis humana sen apartar de si a reivindicación ideolóxica.
No seu discurso de ingreso trazou tamén Manuel MarÃa a historia da súa poesÃa e a historia da poesÃa e dos poetas chairegos: Crecente Vega, Iglesia Alvariño, DÃaz Castro. Podedes ler a súa poesÃa e escoitar a súa voz na Biblioteca Virtual Galega, onde tamén podes consultar unha biografÃa.
Xabier Cid
-------------------------------------------------
CULTURAGALEGA.ORG
Santiago. Redacción o 9 de setembro de 2004
A ÚLTIMA PALABRA DE MANUEL MAR�A
E calou a voz. Cando Ãa facer setenta e cinco anos, a vida de Manuel MarÃa tocaba onte ao seu fin nun hospital da Coruña, onde levaba varios dÃas ingresado por mor dunha longa doenza. O poeta da Terra Chá, un dos autores máis destacados das letras galegas do século XX, deixa unha amplÃsima obra literaria e un exemplo de compromiso social e cultural co paÃs.
A capela ardente que se instalou ás doce e media desta mañá no Panteón de Galegos Ilustres de San Domingos de Bonaval, en Compostela, deu comezo aos actos póstumos de homenaxe ao que está considerado coma un dos principais autores das letras galegas de todos os tempos. Como non podÃa ser doutro xeito, estes actos, que terán continuidade ao longo dos vindeiros dÃas por todo o paÃs, contarán cun forte compoñente literario, e incluirán lecturas de poemas e de textos do autor onda composicións realizadas para a ocasión por outros nomes das nosas letras.
ACTOS
As cinco desta tarde comeza, no salón de actos do Museo do Pobo Galego, unha serie de lecturas da obra de Manuel MarÃa a cargo de profesores, alumnos e pais de alumnos de diferentes centros de ensino. Na mañá do dÃa dez serán os músicos que versionaron poemas deste autor os que tomen o relevo do recital, que rematará ás catro da tarde a cargo de diferentes escritores. O enterro está previsto para seis da tarde do venres dez en Outeiro de Rei, na Terra Cha, terra natal do autor.
CONDOLENCIAS
Durante as primeiras horas do dÃa de hoxe xa se coñecÃan as primeiras reaccións de mágoa de diferentes colectivos e persoeiros do mundo da cultura. O conselleiro de cultura, Xesús Pérez Varela, amosou a súa mágoa pola desaparición "dunha das voces máis senlleiras da poesÃa galega". Pola súa banda, o Concello de Pontevedra, a Confederación Intersindical Galega, o Bloque Nacionalista Galega ou a Asociación Galega de Editores xa fixeron público seu pesar polo pasamento. A Asociación Socio-Pedagóxica Galega, organización á que Manuel MarÃa estaba estreitamente vencellado, abriu xa un correo ao que se poden enviar condolencias e está a artellar os diversos actos de homenaxe (manuelmaria ARROBA as-pg.com).
RECOÑECEMENTOS FINAIS
A morte sorprendÃa a Manuel MarÃa cando vÃa recoñecido o traballo de toda unha vida. Nos últimos anos o autor recibiu abondosos homenaxes e publicou a súa obra lÃrica completa, no ano 2001, da man da editora Espiral Maior.
Precisamente esta obra valerÃalle no ano seguinte o premio da Asociación de Escritores en Lingua Galega. Ese ano serÃa pródigo en homenaxes, xa que o poeta foi elixido tamén membro da Real Academia Galega substituÃndo a Marino Dónega e conseguÃa o Premio da CrÃtica pola súa carreira. O Instituto de Estudos Chairegos nomeábao ademais membro de honra, recoñecendo o seu grande vencello coa Terra Chá e a súa incansábel loita a prol desta comarca. Curiosamente, esta chuvia de recoñecemento chegáballe cando Manuel MarÃa decidira deixar de publicar poesÃa.
POETA DA TERRA E DO POBO
Nado Manuel MarÃa Fernández Teixeiro en 1929, o amor polas letras xa lle viña de novo. Non serÃa sen embargo até 1950 cando sairÃa á luz a súa primeira obra, e unha das máis celebradas. "Muiñeiro de brétemas" (1950) supuxo un fito nas letras galegas ao inaugurar a chamada Escola da Tebra e ao dar paso á nova xeración de poetas da posguerra. A esta obra, fondamente existencial, seguirÃan moitas outras, nas que o autor foi evoluÃndo cara unha poesÃa social, na que o nacionalismo e o pensamento de esquerdas conflúen en verdadeiros himnos ao pobo e ao paÃs. Un total de corenta e sete poemario, onda varias obras de teatros, ensaios e narrativa, saÃron das mans do considerado, con xustiza, Poeta da Terra Chá, do mesmo xeito que o seu amigo e compañeiro UxÃo Novoneyra era o autor do Courel.
POLÃ?TICA E ACTIVISMO
Onda a actividade poética, Manuel MarÃa desenvolveu ao longo de toda a súa vida un intenso traballo de dinamización social e cultural. Xa desde os tempos do franquismo amosou, na clandestinidade, un forte compromiso co paÃs desde unha perspectiva nacionalista, e participou no artellamento deste movemento polÃtico a través da Unión do Pobo Galego.
A súa implicación levarÃao a ser concelleiro en Monforte en 1979. A partir do ano 1985 retirouse da militancia polÃtica para continuar cun intenso traballo cultural que o fixo achegar a súa voz a abondosas causas. Como non podÃa ser doutro xeito, as mobilizacións por causa do Prestige contaron co seu apoio, e a presenza do autor foi habitual en manifestacións, recitais e todo tipo de iniciativas. A desaparición do poeta deixa deste xeito as letras galegas orfas dunha das súas voces máis comprometidas, e a Terra Chá perde un embaixador excepcional. O paÃs fica máis calado.
O CHAIREGO DA INMENSA FIGURA, POR MAR�A XESÚS NOGUEIRA
MarÃa Xesús Nogueira Pereira é colaboradora habitual da sección de crÃticas de Lg3 en Culturagalega.org. Traballa como profesora asociada do Departamento de FiloloxÃa Galega da Facultade de Humanidades de Lugo e é autora de artigos e traballos especializados sobre literatura e poesÃa, asà como coautora de varios libros.
EU SON MANUEL MARÃ?A,
CANTOR DA TERRA CHÃ?, QUE ALGUNHOS DIN.
CANTOR DA TERRA CHÃ? QUE LEVA UN
CLAVADA NAS ENTRAÑAS, PENSO EU.
Cando amenceu a noticia da morte de Manuel MarÃa (aÃnda a brétema pousaba, coma fariña, sobre a Chaira), numerosas voces comezaron a tracexar semblanzas, prantos e emocións. Todas elas coincidÃan en salientar a magnitude da obra que o escritor desenvolvera a prol da cultura galega. O discurso presuroso que Ãa xurdindo arredor da figura desaparecida acertaba, esta vez, ao pór de relevo un infatigábel traballo que fixo do autor un referente na cultura galega da segunda metade do século XX.
DIMENSIÓNS
A obra de Manuel MarÃa é, de certo, inusualmente inmensa e ao tempo diversa. AÃnda sendo o seu xénero máis cultivado a poesÃa, con máis de corenta obras, escribiu tamén narrativa, teatro, literatura infantil e xornalismo. Como a chaira, longa e xenerosa, ‘poboada de ventos e carpazas’, asà é a extensión da súa obra:
OLLADA A TERRA CHÃ? DESDE AS ALTURAS
É SEMELLANTE A UN MAR EN CALMA.
PRA MEDILA SÓ VALEN DÚAS MESURAS
¡FERRADOS DE CORAZÓN, FANEGAS DE ALMA!
Ambas as dúas varas de medir resultan apeiros abondo humildes e insuficientes para unha actividade tan intensa e varia nos eidos da palabra.
VOZ DO POETA E VOZ DO POBO
Se o corazón e a alma son piares fundamentais na obra de Manuel MarÃa, tamén o son o compromiso e o civismo. Uns e outros equilibran unha produción, alentada por un propósito social e en ocasións patriótico que resulta coherente co quefacer do escritor noutras facetas da realidade galega.
A primeira das pilastras sostén os versos máis existencialistas do autor, aqueles que o consagraron como un dos pioneiros da chamada Escola da Tebra. Sobre este apoio erguéronse palabras sobre a angustia, a soidade ou a relixión. Por outra banda, a estrutura sostén os versos intimistas que interiorizan o sentimento profundo da paisaxe e enchen páxinas de poesÃa amatoria:
AGORA QUE É OUTONO, MIÑA AMIGA,
MIÑA AMANTE E SINXELA COMPAÑEIRA,
HABÉMONOS CHEGAR DEICA A RIBEIRA
ONDE A BRISA DEIXOU UNHA CANTIGA.
Sobre o outro piar álzase a extensa poesÃa cÃvica, que trata, por veces con ironÃa, por veces con denuncia, contidos sociais e polÃticos. Os tÃtulos dalgúns dos poemarios espellan con claridade esta actitude: ‘Documentos persoais’, ‘Versos para un paÃs de minifundios’, ‘Cantos rodados para alleos e colonizados’ ou ‘Poemas para construÃr unha patria’. É voz máis combativa, que pon todos os seus instrumentos ao servizo do discurso para a defensa dun ideario. Tamén a parodia:
EST�N FÓRA DA LEI
AS ESTRELAS, A PRIMAVERA
AS FLORES E OS PAXAROS.
O REALISMO
Porén, non semellarÃa oportuno falar do escritor sen lembrar a que probabelmente fose a súa estética máis coñecida. RefÃrome a aquela que lle valeu o apelativo de cantor da Terra Chá, grazas ao retrato que fixo da xeografÃa, tanto fÃsica como humana, da comarca. Trátase dunha verdadeira fotografÃa chairega: unha enciclopedia poética que reúne descricións paisaxÃsticas, evocacións, estampas e unha boa dose de contidos antropolóxicos.
O COMPROMISO
Como é sabido, o legado de Manuel MarÃa non se esgota nun avultado número de páxinas, senón que está constituÃdo por un constante traballo de compromiso con Galicia nos terreos social, polÃtico e cultural. Alén da militancia e a participación na polÃtica activa, a voz do escritor ecoa aÃnda alà onde el creu necesario que fose escoitada. Por outro lado, non podemos esquecer a súa participación en empresas culturais de diversa Ãndole, orientadas todas elas á difusión da cultura galega. Talvez a mÃtica colección (posteriormente editorial) Xistral fose unha das máis memorábeis.
MEMORIA
Sen dúbida, a figura de Manuel MarÃa escribe un capÃtulo da historia da literatura galega que vai da posguerra aos nosos dÃas. ‘Muiñeiro de brétemas’ (1950) foi o primeiro poemario publicado neste perÃodo por un autor novo. A súa obra heteroxénea constitúe un novelo de cuxos fÃos haberÃan tirar as promocións vindeiras. A súa figura, un referente incuestionábel para a cultura galega cuxo semblante ha tamén quedar gravado tanto na rúa como na memoria poética da paisaxe chairega. A persoa, un dos lazos de unión máis fortes da tradición poética dos últimos tempos.
MANUEL MARÃ?A
A VOZ MÃ?IS CAUDALOSA
Manuel MarÃa Fernández Teixeiro naceu nunha podente familia labrega de Outeiro de Rei, preto de Lugo. Nesta cidade residiu durante o seu Bacharelato cun tÃo cura, e frecuentou a amistade de Pimentel, Anxel Johán e Anxel Fole. Non rematou os seus estudios de FilosofÃa e Letras, e unha vez casado, instalouse en Monforte de Lemos, onde traballa de procurador dos tribunais e rexe coa súa esposa Saleta Goi a Libreria Xistral. Na súa vida activÃsima de militante da cultura e da polÃtica, dirixiu a colección "Xistral" de poesÃa, plataforma inestimable de varios poetas máis novos ós que apoiou xenerosamente, colaborou e colabora con artigos na prensa, organiza actividades e recita e dicta conferencias sen descanso en tódolos sitios onde é chamado, sexan en Galicia ou no exterior. PremiadÃsimo en certames poéticos, é tamén narrador, ensaÃsta e dramaturgo e gran conversador.
Foi o primeiro poeta mozo que editou un libro na postguerra, o Muiñeiro de brétemas, publicado no 1950. Desde entón, trinta libros de versos compoñen a súa bibliografÃa poética, a máis extensa da literatura galega. A inmensa obra de Manuel Maria resiste á súa definición sucinta pola concorde variedade da súa musa, desde o intimista ó rabiosamente polÃtico, desde a cantiga popular ó soneto. Algunha crÃtica estreita céntrase nos seus desacertos, que sen dúbida os ten, pero quede ningún xeito poden facer esquecer que Manuel Maria é un dos máis grandes poetas galegos de tódolos tempos.
POEMA DO ANCEIO MORTO
MoÃtas veces sÃntome fusilado e ollo cráneos
coa sua calva de melón entreaberto.
O reloxo da esquina quéixase absurdamente
ás estrelas que escoÃtan as monigotadas
que se dicen dous noivos que aÃnda non viron
as entranas ceges e noxentas
de 20 abriles parvos.
Esta morte lenta faÃme botar de menos
as azas dos aviós non vencidos nen profonados
cunha morna melancolÃa femenina.
Este consumirse nunha cidade tranquila
onde os veciños teñen polo menos
23 séculos cheos de valeiros
e de lembranzas pequeniñas.
Este sentirse home impotente e anguriado
por unhos zapatos apretados
feÃtos con tódolas necedades insospeitadas.
Este morrer silandeiro e aturdido
sen bombas atómicas
nen taques blindados
que desaten o odio que afoga ós homes.
Esta morte no medio do deserto
cos petos valeiros
e os ollos abertos...
Moitas voces quixera nan escribir poemas
para morrer asesinado
polas miñas ideas tolas de poeta insensibel |
This work is in the public domain |
|
|
