Imprès des de Indymedia Barcelona : http://barcelona.indymedia.org/
Independent Media Center
Notícies :: @rtivisme : amèrica llatina
Lembrando ó poeta do pobo Manuel Maria
28 nov 2004
Manuel María

(1929 - 2004)

BIOGRAFÃ?A

Manuel María Fernández Teixeiro naceu en Outeiro de Rei o 6 de outubro de 1929. En 1942 trasladouse a Lugo para estudiar o bacharelato e aquí comezou a súa precoz carreira literaria participando, á idade de 20 anos, no ciclo de conferencias "Jóvenes valores lucenses". Esta primeira conferencia serviulle para entrar en contacto cos integrantes da tertulia do café Méndez Nüñez (Pimentel, Fole, Rof Codina...) que o poñerán en contacto coa realidade galega, tanto interior como do exilio. Nesta primeira etapa da súa vida, publica o primeiro poemario dun poeta da nova xeración, Muiñeiro de brétemas (1950), co que se inaugura a denominada "Escola da Tebra".

En 1958 instálase en Monforte como Procurador dos Tribunais e ao ano seguinte casa con Saleta Goi. Nos axitados anos sesenta e setenta, Manuel María participa na reorganización política, na clandestinidade, dos partidos nacionalistas, e atende os chamamentos e peticións que lle chegan de todas as organizacións que, ao longo e ancho do país, andan a traballar pola recuperación cultural: desde impartir conferencias ou recitar poemas a presentar á Nova Canción Galega. A súa obra literaria diversifícase e multiplícase de acordo cos novos tempos: ensaio, narrativa, teatro... sen abandonar o cultivo da poesía. Do existencialismo e o seu pesimismo radical evolúe cara á unha poesía que rompe, tanto no formal como na temática, con esta liña subxectiva para se comprometer co ser humano, coa súa xente, coa súa realidade social, en definitiva, co seu pobo. A súas actividades políticas culminaron coa súa elección como concelleiro en 1979. Son anos duros, e a súa participación nas campañas en defensa da lingua foi moi activa. En 1985 abandonou a militancia política para se dedicar por completo á actividade literaria e cultural e, desde a súa xubilación, reside na cidade da Coruña. A súa xenerosa entrega foi recoñecida en 1995, na Homenaxe organizada pola Asociación Socio-Pedagóxica Galega na Coruña.

Non é doado resumir en poucas liñas a obra deste insigne poeta, referencia imprescindíbel no panorama literario da segunda metade do século XX, pola amplitude dos seus rexistros, das súas propostas e da súa temática: intimismo, paisaxismo, socialrealismo crítico ou satírico, preocupación relixiosa, reivindicación lingüística... e, como fío conductor de todo este mundo poético, a construción da patria.
Manuel María faleceu na Coruña o 8 de Setembro de 2004.




OBRA POÉTICA:

• A lúa vai encoberta
• A luz ressuscitada
• A Primavera de Venus
• A Terra Chá: Poesía e Paisaxe
• A tribo ten catro ríos
• Abril de lume e ferro
• Advento
• Aldraxe contra a xistra
• Antoloxía consultada da poesía galega 1976-2000
• Antoloxía poética (1993)
• Antoloxía poética (1997)
• As lúcidas lúas de outono
• As ribeiras son escuras
• As rúas do vento ceibe
• Auto da costureira
• Auto do Castromil ou a revolución dos baúles
• Auto do Maio esmaiolado
• Auto do mariñeiro
• Auto do taberneiro
• Aventuras e desventuras dunha espiña de toxo chamada Berenguela
• Barriga verde
• Brétemas do muiñeiro e poema da neboa aferrollada
• Camiños de luz e sombra
• Cancioneiro de Monforte de Lemos
• Canciós de lusco ó fusco
• Cando o mar foi polo río
• Cantigas e cantos de Pantón
• Cantigueiro de Orcellón
• Cantos rodados pra alleados e colonizados
• Cataventos de neutrós domesticados
• Compendio de orballos e incertezas
• Construír a paz
• Contos en cuarto crecente
• Documentos personaes
• Edipo
• Elexías á miña vida pequeniña
• Entre a arxila e a luz
• Farsa de Bululú
• Hinos pra celebrar ao século futuro
• Historias de empardecer
• Homenaxe ao regato do Cepelo
• II Festival da Poesía do Condado
• III Festival da Poesía no Condado
• Informe pra axudar a alcender unha cerilla
• IV Festival da Poesía no Condado
• IX Festival da Poesia no Condado. Escolma Poética
• Krikoi, Fanoi e Don Lobonis
• Laio e cramor pola Bretaña
• Libro de cantigas
• Libro de pregos
• Mar Maior
• MiniEscolma
• Morrendo a cada intre
• Muiñeiro de brétemas
• Negra sombra : Intervención poética contra a marea negra
• Notas encol da poesía de Fermín Bouza-Brei
• Noticia da poesía galega de posguerra
• Noticia da vida e poesía de Xosé Crecente Vega
• Novena a Santa Isabel, por un devoto de Outeiro de Rei
• Novo do trinque
• O bigote de Mimí
• O camiño é unha nostalxia
• O libro das baladas
• O Miño canle de luz e néboa
• O xornaleiro e sete testimuñas máis
• Obra poética completa I (1950-1979)
• Obra poética completa II (1981-2000)
• Odes dum tempo de paz e de alegria
• Oráculos para cavalinhos-do-demo
• Os ontes do silencio
• Os soños na gaiola
• Panxoliñas
• Poemas a Compostela
• Poemas da ausencia
• Poemas da labarada estremecida
• 99 poemas de Manuel María
• Poemas e contos da muralla
• Poemas ó Outono
• Poemas para dicirlle a dúas Lagoas
• Poemas pra construír unha Patria
• Poetas e Narradores nas súas voces (Vol. I)
• Proba documental
• Remol
• Ritual pra unha tribu capital de concello
• Saturno
• Seis pétalos de rosa en xeito de retrato
• Sonetos á Casa de Hortas
• Sonetos ao Val de Quiroga
• Terra Cha
• Unha sombra vai polo camiño; Como desapareceu a Atlántida e apareceron os lagartos
• Unha vez foi o trebón
• Val de Lemos. Colección de Poesía Galega
• Versos do lume e o vaga-lume
• Versos frolecidos en louvanza de Foz
• Versos pra cantar en feiras e romaxes
• Versos pra un país de minifundios
• VI Festival da Poesía no Condado
• Viaxes e vagancias de M. P.
• VII Festival da Poesia no Condado
• VIII Festival da Poesia no Condado. Escolma Poética
• X Festival da Poesia no Condado. Escolma Poética
• XI Festival da Poesia no Condado
• XIII Festival da Poesia no Condado


VIEIROS // GALEGO.ORG

MANUEL MARÃ?A SENTA NA ACADEMIA

16/02/2003

A Real Academia Galega continúa o traballo sinalado polos seus dous últimos presidentes: encher as cadeiras que quedaban baleiras. Desta vez foi o prolífico poeta Manuel María, quen leu o seu discurso de ingreso nunha sesión extraordinaria na Casa da Cultura de Vilalba.

O chairego Manuel María, de 72 anos, accedeu á RAG para ocupar a cadeira que deixara baleira Marino Dónega. A Terra Chá e a súa paisaxe foron, precisamente, o eixo do seu discurso de entrada. aínda que non faltaron nin nel nin na resposta de Xosé Luís Méndez Ferrín alusións á guerra e ao movemento de Nunca Máis.

Manuel María é o poeta galego vivo máis importante, e probablemente tamén o máis prolífico. A súa voz, nacida na loita contra a dictadura, publicou o seu 'Muiñeiro de Brétemas' en 1950, inaugurando a liña escura e intimista do que se deu en chamar a Escola da Tebra. Despois de virar cara á poesía social dos sesenta e setenta, regresou finalmente, nos últimos anos do século XX a unha poesía máis humana sen apartar de si a reivindicación ideolóxica.


No seu discurso de ingreso trazou tamén Manuel María a historia da súa poesía e a historia da poesía e dos poetas chairegos: Crecente Vega, Iglesia Alvariño, Díaz Castro. Podedes ler a súa poesía e escoitar a súa voz na Biblioteca Virtual Galega, onde tamén podes consultar unha biografía.

Xabier Cid

-------------------------------------------------

CULTURAGALEGA.ORG

Santiago. Redacción o 9 de setembro de 2004


A ÚLTIMA PALABRA DE MANUEL MAR�A

E calou a voz. Cando ía facer setenta e cinco anos, a vida de Manuel María tocaba onte ao seu fin nun hospital da Coruña, onde levaba varios días ingresado por mor dunha longa doenza. O poeta da Terra Chá, un dos autores máis destacados das letras galegas do século XX, deixa unha amplísima obra literaria e un exemplo de compromiso social e cultural co país.


A capela ardente que se instalou ás doce e media desta mañá no Panteón de Galegos Ilustres de San Domingos de Bonaval, en Compostela, deu comezo aos actos póstumos de homenaxe ao que está considerado coma un dos principais autores das letras galegas de todos os tempos. Como non podía ser doutro xeito, estes actos, que terán continuidade ao longo dos vindeiros días por todo o país, contarán cun forte compoñente literario, e incluirán lecturas de poemas e de textos do autor onda composicións realizadas para a ocasión por outros nomes das nosas letras.


ACTOS

As cinco desta tarde comeza, no salón de actos do Museo do Pobo Galego, unha serie de lecturas da obra de Manuel María a cargo de profesores, alumnos e pais de alumnos de diferentes centros de ensino. Na mañá do día dez serán os músicos que versionaron poemas deste autor os que tomen o relevo do recital, que rematará ás catro da tarde a cargo de diferentes escritores. O enterro está previsto para seis da tarde do venres dez en Outeiro de Rei, na Terra Cha, terra natal do autor.


CONDOLENCIAS


Durante as primeiras horas do día de hoxe xa se coñecían as primeiras reaccións de mágoa de diferentes colectivos e persoeiros do mundo da cultura. O conselleiro de cultura, Xesús Pérez Varela, amosou a súa mágoa pola desaparición "dunha das voces máis senlleiras da poesía galega". Pola súa banda, o Concello de Pontevedra, a Confederación Intersindical Galega, o Bloque Nacionalista Galega ou a Asociación Galega de Editores xa fixeron público seu pesar polo pasamento. A Asociación Socio-Pedagóxica Galega, organización á que Manuel María estaba estreitamente vencellado, abriu xa un correo ao que se poden enviar condolencias e está a artellar os diversos actos de homenaxe (manuelmaria ARROBA as-pg.com).


RECOÑECEMENTOS FINAIS

A morte sorprendía a Manuel María cando vía recoñecido o traballo de toda unha vida. Nos últimos anos o autor recibiu abondosos homenaxes e publicou a súa obra lírica completa, no ano 2001, da man da editora Espiral Maior.


Precisamente esta obra valeríalle no ano seguinte o premio da Asociación de Escritores en Lingua Galega. Ese ano sería pródigo en homenaxes, xa que o poeta foi elixido tamén membro da Real Academia Galega substituíndo a Marino Dónega e conseguía o Premio da Crítica pola súa carreira. O Instituto de Estudos Chairegos nomeábao ademais membro de honra, recoñecendo o seu grande vencello coa Terra Chá e a súa incansábel loita a prol desta comarca. Curiosamente, esta chuvia de recoñecemento chegáballe cando Manuel María decidira deixar de publicar poesía.


POETA DA TERRA E DO POBO


Nado Manuel María Fernández Teixeiro en 1929, o amor polas letras xa lle viña de novo. Non sería sen embargo até 1950 cando sairía á luz a súa primeira obra, e unha das máis celebradas. "Muiñeiro de brétemas" (1950) supuxo un fito nas letras galegas ao inaugurar a chamada Escola da Tebra e ao dar paso á nova xeración de poetas da posguerra. A esta obra, fondamente existencial, seguirían moitas outras, nas que o autor foi evoluíndo cara unha poesía social, na que o nacionalismo e o pensamento de esquerdas conflúen en verdadeiros himnos ao pobo e ao país. Un total de corenta e sete poemario, onda varias obras de teatros, ensaios e narrativa, saíron das mans do considerado, con xustiza, Poeta da Terra Chá, do mesmo xeito que o seu amigo e compañeiro Uxío Novoneyra era o autor do Courel.


POLÃ?TICA E ACTIVISMO


Onda a actividade poética, Manuel María desenvolveu ao longo de toda a súa vida un intenso traballo de dinamización social e cultural. Xa desde os tempos do franquismo amosou, na clandestinidade, un forte compromiso co país desde unha perspectiva nacionalista, e participou no artellamento deste movemento político a través da Unión do Pobo Galego.


A súa implicación levaríao a ser concelleiro en Monforte en 1979. A partir do ano 1985 retirouse da militancia política para continuar cun intenso traballo cultural que o fixo achegar a súa voz a abondosas causas. Como non podía ser doutro xeito, as mobilizacións por causa do Prestige contaron co seu apoio, e a presenza do autor foi habitual en manifestacións, recitais e todo tipo de iniciativas. A desaparición do poeta deixa deste xeito as letras galegas orfas dunha das súas voces máis comprometidas, e a Terra Chá perde un embaixador excepcional. O país fica máis calado.


O CHAIREGO DA INMENSA FIGURA, POR MAR�A XESÚS NOGUEIRA

María Xesús Nogueira Pereira é colaboradora habitual da sección de críticas de Lg3 en Culturagalega.org. Traballa como profesora asociada do Departamento de Filoloxía Galega da Facultade de Humanidades de Lugo e é autora de artigos e traballos especializados sobre literatura e poesía, así como coautora de varios libros.


EU SON MANUEL MARÃ?A,
CANTOR DA TERRA CHÃ?, QUE ALGUNHOS DIN.
CANTOR DA TERRA CHÃ? QUE LEVA UN
CLAVADA NAS ENTRAÑAS, PENSO EU.



Cando amenceu a noticia da morte de Manuel María (aínda a brétema pousaba, coma fariña, sobre a Chaira), numerosas voces comezaron a tracexar semblanzas, prantos e emocións. Todas elas coincidían en salientar a magnitude da obra que o escritor desenvolvera a prol da cultura galega. O discurso presuroso que ía xurdindo arredor da figura desaparecida acertaba, esta vez, ao pór de relevo un infatigábel traballo que fixo do autor un referente na cultura galega da segunda metade do século XX.


DIMENSIÓNS

A obra de Manuel María é, de certo, inusualmente inmensa e ao tempo diversa. Aínda sendo o seu xénero máis cultivado a poesía, con máis de corenta obras, escribiu tamén narrativa, teatro, literatura infantil e xornalismo. Como a chaira, longa e xenerosa, ‘poboada de ventos e carpazas’, así é a extensión da súa obra:

OLLADA A TERRA CHÃ? DESDE AS ALTURAS
É SEMELLANTE A UN MAR EN CALMA.
PRA MEDILA SÓ VALEN DÚAS MESURAS
¡FERRADOS DE CORAZÓN, FANEGAS DE ALMA!


Ambas as dúas varas de medir resultan apeiros abondo humildes e insuficientes para unha actividade tan intensa e varia nos eidos da palabra.

VOZ DO POETA E VOZ DO POBO

Se o corazón e a alma son piares fundamentais na obra de Manuel María, tamén o son o compromiso e o civismo. Uns e outros equilibran unha produción, alentada por un propósito social e en ocasións patriótico que resulta coherente co quefacer do escritor noutras facetas da realidade galega.


A primeira das pilastras sostén os versos máis existencialistas do autor, aqueles que o consagraron como un dos pioneiros da chamada Escola da Tebra. Sobre este apoio erguéronse palabras sobre a angustia, a soidade ou a relixión. Por outra banda, a estrutura sostén os versos intimistas que interiorizan o sentimento profundo da paisaxe e enchen páxinas de poesía amatoria:

AGORA QUE É OUTONO, MIÑA AMIGA,
MIÑA AMANTE E SINXELA COMPAÑEIRA,
HABÉMONOS CHEGAR DEICA A RIBEIRA
ONDE A BRISA DEIXOU UNHA CANTIGA.


Sobre o outro piar álzase a extensa poesía cívica, que trata, por veces con ironía, por veces con denuncia, contidos sociais e políticos. Os títulos dalgúns dos poemarios espellan con claridade esta actitude: ‘Documentos persoais’, ‘Versos para un país de minifundios’, ‘Cantos rodados para alleos e colonizados’ ou ‘Poemas para construír unha patria’. É voz máis combativa, que pon todos os seus instrumentos ao servizo do discurso para a defensa dun ideario. Tamén a parodia:

EST�N FÓRA DA LEI
AS ESTRELAS, A PRIMAVERA
AS FLORES E OS PAXAROS.


O REALISMO

Porén, non semellaría oportuno falar do escritor sen lembrar a que probabelmente fose a súa estética máis coñecida. Refírome a aquela que lle valeu o apelativo de cantor da Terra Chá, grazas ao retrato que fixo da xeografía, tanto física como humana, da comarca. Trátase dunha verdadeira fotografía chairega: unha enciclopedia poética que reúne descricións paisaxísticas, evocacións, estampas e unha boa dose de contidos antropolóxicos.

O COMPROMISO

Como é sabido, o legado de Manuel María non se esgota nun avultado número de páxinas, senón que está constituído por un constante traballo de compromiso con Galicia nos terreos social, político e cultural. Alén da militancia e a participación na política activa, a voz do escritor ecoa aínda alí onde el creu necesario que fose escoitada. Por outro lado, non podemos esquecer a súa participación en empresas culturais de diversa índole, orientadas todas elas á difusión da cultura galega. Talvez a mítica colección (posteriormente editorial) Xistral fose unha das máis memorábeis.



MEMORIA

Sen dúbida, a figura de Manuel María escribe un capítulo da historia da literatura galega que vai da posguerra aos nosos días. ‘Muiñeiro de brétemas’ (1950) foi o primeiro poemario publicado neste período por un autor novo. A súa obra heteroxénea constitúe un novelo de cuxos fíos haberían tirar as promocións vindeiras. A súa figura, un referente incuestionábel para a cultura galega cuxo semblante ha tamén quedar gravado tanto na rúa como na memoria poética da paisaxe chairega. A persoa, un dos lazos de unión máis fortes da tradición poética dos últimos tempos.



MANUEL MARÃ?A

A VOZ MÃ?IS CAUDALOSA

Manuel María Fernández Teixeiro naceu nunha podente familia labrega de Outeiro de Rei, preto de Lugo. Nesta cidade residiu durante o seu Bacharelato cun tío cura, e frecuentou a amistade de Pimentel, Anxel Johán e Anxel Fole. Non rematou os seus estudios de Filosofía e Letras, e unha vez casado, instalouse en Monforte de Lemos, onde traballa de procurador dos tribunais e rexe coa súa esposa Saleta Goi a Libreria Xistral. Na súa vida activísima de militante da cultura e da política, dirixiu a colección "Xistral" de poesía, plataforma inestimable de varios poetas máis novos ós que apoiou xenerosamente, colaborou e colabora con artigos na prensa, organiza actividades e recita e dicta conferencias sen descanso en tódolos sitios onde é chamado, sexan en Galicia ou no exterior. Premiadísimo en certames poéticos, é tamén narrador, ensaísta e dramaturgo e gran conversador.


Foi o primeiro poeta mozo que editou un libro na postguerra, o Muiñeiro de brétemas, publicado no 1950. Desde entón, trinta libros de versos compoñen a súa bibliografía poética, a máis extensa da literatura galega. A inmensa obra de Manuel Maria resiste á súa definición sucinta pola concorde variedade da súa musa, desde o intimista ó rabiosamente político, desde a cantiga popular ó soneto. Algunha crítica estreita céntrase nos seus desacertos, que sen dúbida os ten, pero quede ningún xeito poden facer esquecer que Manuel Maria é un dos máis grandes poetas galegos de tódolos tempos.


POEMA DO ANCEIO MORTO

Moítas veces síntome fusilado e ollo cráneos
coa sua calva de melón entreaberto.
O reloxo da esquina quéixase absurdamente
ás estrelas que escoítan as monigotadas
que se dicen dous noivos que aínda non viron
as entranas ceges e noxentas
de 20 abriles parvos.
Esta morte lenta faíme botar de menos
as azas dos aviós non vencidos nen profonados
cunha morna melancolía femenina.
Este consumirse nunha cidade tranquila
onde os veciños teñen polo menos
23 séculos cheos de valeiros
e de lembranzas pequeniñas.
Este sentirse home impotente e anguriado
por unhos zapatos apretados
feítos con tódolas necedades insospeitadas.
Este morrer silandeiro e aturdido
sen bombas atómicas
nen taques blindados
que desaten o odio que afoga ós homes.
Esta morte no medio do deserto
cos petos valeiros
e os ollos abertos...
Moitas voces quixera nan escribir poemas
para morrer asesinado
polas miñas ideas tolas de poeta insensibel

This work is in the public domain
Sindicato Sindicat